Á myndinni má sjá framleiðslu í fiskeldi á ári hverju á þessari öld. Árlega hefur í kringum 50 þúsund tonnum af eldisfiski verið slátrað undanfarin ár. Langstærsta tegundin þegar kemur að framleiðslu á eldisfiski er lax. Þar á eftir kemur bleikja, svo regnbogasilungur og Senegalflúra. Í dag er ekki eldi á öðrum tegundum. Á árinu 2022 bættist við ný tegund, Gullinrafi, en engin framleiðsla var á honum árið 2023 og óvíst er með framhald á eldi þeirrar tegundar. Árið 2023 var fjórða árið í röð frá árinu 1992 sem ekkert eldi var á þorski, en það var nokkuð fyrirferðarmikið á árunum 2005 til 2012.

Umfang fiskeldis er mjög mismunandi eftir landshlutum. Mest er það á Vestfjörðum þar sem framleidd voru 28,3 þúsund tonn árið 2024. Næst mest er eldið á Austfjörðum, en þar voru framleidd um 17,8 þúsund tonn á árinu 2024. Þriðja stærsta svæðið er Reykjanes þar sem rúmlega 5,2 þúsund tonn af eldifiski voru framleidd á árinu 2023. Á Reykjanesi ræður bleikjan ríkjum en lax er langstærsti hluti fiskeldis á Vestfjörðum og Austfjörðum. Rétt er að hafa í huga að umfang fiskeldis byggist ekki eingöngu á fjölda tonna sem framleidd eru á hverjum stað. Bleikja og lax eru að sjálfsögðu misstórir fiskar, framleiðsluferli er mismunandi og Suðurland er langstærst í klaki og seiðaræktun fyrir aðrar eldisstöðvar. Þar að auki er kynbótastöð fyrir bleikju á Norðurlandi vestra og eystra, sem sér öllum öðrum bleikjustöðvum fyrir hrognum.

Aukningin sem orðið hefur á laxeldi má að langstærstum hluta rekja til laxeldis í sjó. Framleiðsla úr sjókvíum voru tæp 46 þúsund tonn á árinu 2024. Nokkur stígandi hefur verið í eldi á laxi á landi en það er þó margfalt minna en eldi í sjó. Á árinu 2024 komu 3,6 þúsund tonn af laxi úr landeldi. Ef litið er til heimsins alls, þá er eldi á laxi á landi hlutfallslega mikið hér á landi en hafa verður í huga að 99% af laxeldi í heiminum er í sjó.

Mikil endurnýjun og uppbygging hefur orðið á seiðastöðvum á undanförnum árum sem skilar sér í stöðugt fleiri seiðum til áframeldis. Myndin hér að ofan sýnir heildarfjölda laxaseiða sem fóru til áframeldis í sjókví og magn þess sem slátrað var tveimur árum síðar. Fjöldi útsettra laxaseiða hefur verið í kringum 13-14 milljónir síðustu ár. Miðað við þann fjölda hefur Matvælastofnun áætlað að magn lax upp úr sjó verði um 50 þúsund tonn árin 2025 og 2026.

Yfir 90% af framleiðslu fiskeldisfyrirtækja er flutt út. Því hefur útflutningur á eldisafurðum aukist verulega undanfarinn áratug samhliða auknu eldi. Þennan mikla vöxt má að langstærstum hluta rekja til laxeldis með tilheyrandi áhrifum á útflutning. Á undanförnum árum hefur hlutdeild eldislax í útflutningsverðmæti eldisafurða verið hátt í 80% að jafnaði. Hér er vísað til hefðbundinnar framleiðslu á eldislaxi, en ekki frjóvgaðra laxahrogna sem eru tilgreind sérstaklega á myndinni. Frjóvguð hrogn eru verðmæt hátækniframleiðsla og hafa að jafnaði vegið um 4-7% af útflutningsverðmæti eldisafurða undanfarin ár. Útflutningsverðmæti silungs, sem er að langstærstum hluta bleikja en einhver hluti er regnbogasilungur, hefur svo verið í kringum 10% af útflutningsverðmæti eldisafurða undanfarin ár. Útflutningsverðmæti annarra eldisafurða, þar sem Senegalflúra vegur mest, hefur svo verið um 3% af útflutningsverðmæti eldisafurða. 

Útflutningur á eldisafurðum hefur aukist verulega undanfarinn áratug í takti við aukið eldi. Sú aukning hefur verið drifin áfram af laxeldi, sér í lagi í sjó. Langstærsti hluti útfluttra eldisafurða er lax, en hann hefur að jafnaði vegið um 85-90% af útfluttu magni eldisafurða undanfarin ár. Frjóvguð hrogn, sem hafa vegið 4-7% af útflutningsverðmæti eldisafurða undanfarin ár, eru varla sjáanleg þegar litið er á útflutning að magni til. Þau er verðmæti hátækniframleiðsla og vega einungis um 0,1% af útflutningi eldisafurða í tonnum talið. Útflutningur á silungi, sem er að langstærstum hluta bleikja þó eitthvað sé um regnbogasilung, hefur svo að jafnaði vegið í kringum 10-12% af útflutningi eldisafurða að magni til. Útflutningur annarra eldisafurða, sem er að stærstum hluta Senegalflúra, hefur svo vegið um 3% í útflutningi eldisafurða.  

Heimild: Hagstofa Íslands

Á myndinni má sjá 10 stærstu viðskiptalönd fyrir íslenskar eldisafurðir undanfarin 5 ár og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldisafurða í heild árin 2019-2023. Holland og Bandaríkin vega þyngst. Í Hollandi eru afksastamiklar laxavinnslur en það er þó ekki alltaf endastöð, því einnig er algengt að eldisafurðum sé umskipað þar og þær fluttar til annarra landa. Danmörk og Pólland raða sér í næstu sæti. Þar er einnig áframvinnsla og umskipun, en í Póllandi eru stærstu laxavinnslur í Evrópu.

Á myndinni má sjá 10 stærstu viðskiptalönd með eldislax undanfarinn 5 ár og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldislax í heild árin 2020-2024. Hér trónir Holland á toppnum, en þar fer bæði fram áframvinnsla á laxi auk þess að honum sé umskipað þar. Bandaríkin koma þar á eftir koma og svo Danmörk, en rétt eins og í Hollandi er bæði vinnsla og umskipun sem fer fram þar. Sjá má að talsverðar sveiflur eru í útflutningi á eldislaxi til einstakra landa á milli ára, en leitnin er oftast upp á við í takti við aukið laxeldi og þar með útflutning.

Á myndinni má sjá 10 stærstu viðskiptalönd með silung undanfarin áratug og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldissilung í heild árin 2020-2024. Eins og sjá má í umfjölluninni um eldi, þá er þetta aðallega bleikja, en einnig er eitthvað um regnbogasilung. Bandaríkin eru langstærsta viðskiptaþjóð Íslendinga með silung, en hlutdeild þeirra í útflutningsverðmæti silungs undanfarinn ár nemur um 30%. Þýskaland er annað stærsta viðskiptaland Íslendinga með silung og Holland það þriðja.

Á myndinni má sjá 5 stærstu viðskiptalönd með frjóvguð hrogn undanfarin 5 ár og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna í heild á árunum 2020 til 2024. Framleiðsla á hrognum er hátæknileg og eru hrogn því afar verðmæt. Það eru þrjú lönd sem eru afgerandi stærst þegar kemur að viðskiptum með frjóvguð hrogn. Það eru Noregur, Bretland, sem er þá fyrst og fremst Skotland og Færeyjar. Í þessum löndum er mikið laxeldi í sjó. Yfir 80% af útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna hafa verið flutt til þessara þriggja landa á tímabilinu. 

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng. Tölurnar eru ekki á föstu verðlagi, einungis leiðréttar fyrir gengisbreytingum.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Með auknu fiskeldi hér á landi hefur hlutur eldisafurða farið vaxandi í útflutningstekjum þjóðarbúsins. Sem hlutfall af verðmæti vöruútflutnings hafa eldisafurðir verið um 5% á undanförnum árum. Aldrei hefur vægið verið meira en árið 2024, eða 5,6%. Ef þjónustuútflutningur er einnig lagður til grundvallar, hefur hlutur eldisafurða í kringum 2-3%. Þetta er afar jákvætt enda er mikilvægt að útflutningur sé fjölbreyttur og ekki of háður gengi einstakra atvinnugreina, ekki síst fyrir lítil opin hagkerfi eins og það íslenska. Því fleiri sem stoðir útflutnings eru, því minni verða áhrifin á hagkerfið, og þar með á hagsæld þjóðarinnar, þegar í bakseglin slær hjá einstaka útflutningsgreinum. Um langt skeið hefur fiskur, aðallega villtur fiskur, verið fyrirferðarmikill í útflutningstölum þjóðarbúsins. Fiskeldi er ekki eins háð duttlungum náttúrunnar og sjávarútvegur, og hægt er að auka eða minnka framleiðsluna í eldi, eftir því sem aðstæður krefjast. Aukin umsvif í fiskeldi hafa því aukið fjölbreytni í fiskútflutningi og útflutningi í heild, og er það afar kærkomin viðbót við gjaldeyrisöflun þjóðarbúsins.

Á myndinni sést meðalfjöldi launafólks í fiskeldi, að jafnaði í mánuði hverjum, frá árinu 2008. Með auknum umsvifum í fiskeldi hefur starfsfólki fjölgað verulega. Á árinu 2024 var að meðaltali 864 manns á mánuði sem fengu greidd laun frá fiskeldi, sem er meira en fimmföldun frá árinu 2008. Langflestir starfsmennirnir búa á landsbyggðinni, eða vel yfir 80%.

Á myndinni sjást árlegar samanlagðar atvinnutekjur einstaklinga í fiskeldi frá árinu 2008, á verðlagi hvers árs og á föstu verðlagi. Á árinu 2022 námu heildaratvinnutekjur einstaklinga í fiskeldi um 6,8 milljörðum króna. Það er tæplega sautjánföldun að nafnvirði frá árinu 2008 en tæplega níföldun að raunvirði.

Á myndinni sést hlutdeild fiskeldis í fjölda launafólks og atvinnutekjum allra atvinnugreina. Árið 2024 störfuðu 0,4% allra þeirra sem fengu greidd staðgreiðsluskyld laun við fiskeldi. Hlutdeild fiskeldis er enn meiri þegar horft er til atvinnutekna, eða 0,49%.

Á myndinni má sjá samanburð á atvinnutekjum á mann í fiskeldi og í hagkerfinu í heild. Tölurnar sýna mánaðarlegt meðaltal og eru leiðréttar fyrir verðbólgu með vísitölu neysluverðs. Atvinnutekjur á mann í fiskeldi hafa hækkað mun hraðar en í hagkerfinu í heild frá árinu 2008. Árið 2024 námu meðalatvinnutekjur í fiskeldi 965 þúsund krónum á mánuði, sem er 67% raunaukning frá 2008. Til samanburðar voru meðalatvinnutekjur í hagkerfinu alls 787 þúsund krónur árið 2024, en þar er raunaukningin einungis 11% á sama tímabili.

Fáar atvinnugreinar hér á landi hafa verið í jafn mikilli sókn á undanförnum árum og fiskeldi. Sú mikla uppbygging sem hefur átt sér stað kemur eðlilega ekki til af sjálfu sér enda liggur gríðarleg vinna og fjármagn að baki við skipulag og framkvæmdir af hálfu fyrirtækjanna. Sú staðreynd blasir við í tölum um fjármunamyndun í greininni sem sjá má á myndinni. Fjármunamyndun er nettó fjárfesting, það er fjárfesting að frádregnum seldum eignum. Þar sést að fjárfesting í greininni hefur aldrei verið meiri en á undanförnum árum.