Útflutningur fiskeldi

Heildarverðmæti útflutningsverðmæta eldisafurða árið 2023 var 46,1 milljarður. Yfir 90% af framleiðslu fiskeldisfyrirtækja er flutt út. Því hefur útflutningur á eldisafurðum aukist verulega undanfarinn áratug samhliða auknu eldi. Þennan mikla vöxt má að langstærstum hluta rekja til laxeldis með tilheyrandi áhrifum á útflutning. Á undanförnum árum hefur hlutdeild eldislax í útflutningsverðmæti eldisafurða verið hátt í 80% að jafnaði. Hér er vísað til hefðbundinnar framleiðslu á eldislaxi, en ekki frjóvgaðra laxahrogna sem eru tilgreind sérstaklega á myndinni. Frjóvguð hrogn eru verðmæt hátækniframleiðsla og hafa að jafnaði vegið um 6-7% af útflutningsverðmæti eldisafurða undanfarin ár. Útflutningsverðmæti silungs, sem er að langstærstum hluta bleikja en einhver hluti er regnbogasilungur, hefur svo verið í kringum 12% af útflutningsverðmæti eldisafurða undanfarin ár. Útflutningsverðmæti annarra eldisafurða, þar sem Senegalflúra vegur mest, hefur svo verið um 3% af útflutningsverðmæti eldisafurða.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng. Tölurnar eru ekki á föstu verðlagi, einungis leiðréttar fyrir gengisbreytingum.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Heildarútflutningur eldisafurða var 36 þúsund tonn árið 2023 en útflutningur á eldisafurðum hefur aukist verulega undanfarinn áratug í takti við aukið eldi. Sú aukning hefur verið drifin áfram af laxeldi, sér í lagi í sjó. Langstærsti hluti útfluttra eldisafurða er lax, en hann hefur að jafnaði vegið um 85-90% af útfluttu magni eldisafurða undanfarin ár. Frjóvguð hrogn, sem hafa vegið um 7% af útflutningsverðmæti eldisafurða undanfarin ár, eru varla sjáanleg þegar litið er á útflutning að magni til. Þau er verðmæti hátækniframleiðsla og vega einungis um 0,1% af útflutningi eldisafurða í tonnum talið. Útflutningur á silungi, sem er að langstærstum hluta bleikja þó eitthvað sé um regnbogasilung, hefur svo að jafnaði vegið í kringum 10-12% af útflutningi eldisafurða að magni til. Útflutningur annarra eldisafurða, sem er að stærstum hluta Senegalflúra, hefur svo vegið um 3% í útflutningi eldisafurða.

---

Heimild: Hagstofa Íslands

Á myndinni má sjá 10 stærstu viðskiptalönd með eldislax undanfarinn áratug og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldislax í heild árin 2019-2023. Hér trónir Holland á toppnum, en þar fer bæði fram áframvinnsla á laxi auk þess að honum er oft umskipað þar. Bandaríkin koma þar á eftir en segja má að þar sé stærsti einstaki markaðurinn með eldislax frá Íslandi. Í þriðja og fjórða sæti koma Danmörk og Pólland, en rétt eins og í Hollandi fer þar oft fram áframvinnsla og umskipun. Í Póllandi eru til að mynda stærstu og afkastamestu laxavinnslur í Evrópu. Sjá má að talsverðar sveiflur eru í útflutningi á eldislaxi til einstakra landa á milli ára, en leitnin er oftast upp á við í takti við aukið laxeldi og þar með útflutning. Áhugavert er að fylgjast með einstökum mörkuðum og er vert að nefna stöðugan uppgang í útflutningu til Frakklands undanfarin ár. Þá var útflutningur til Úkraínu á hraðri uppleið til ársins 2021 og var það sjötta stærsta viðskiptaland Íslands með lax það ár. Í kjölfar stríðsaðstæðna þar í landi hefur útflutningur til Úkraínu verið lítill sem enginn síðan.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng. Tölurnar eru ekki á föstu verðlagi, einungis leiðréttar fyrir gengisbreytingum.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Á myndinni má sjá 10 stærstu viðskiptalönd með eldislax undanfarinn áratug og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldislax í heild árin 2019-2023. Hér trónir Holland á toppnum, en þar fer bæði fram áframvinnsla á laxi auk þess að honum sé umskipað þar. Bandaríkin koma þar á eftir koma og svo Danmörk, en rétt eins og í Hollandi er bæði vinnsla og umskipun sem fer fram þar. Sjá má að talsverðar sveiflur eru í útflutningi á eldislaxi til einstakra landa á milli ára, en leitnin er oftast upp á við í takti við aukið laxeldi og þar með útflutning. Áhugavert er að fylgjast með einstökum mörkuðum og er vert að nefna stöðugan uppgang í útflutningu til Frakklands undanfarin ár. Þá var útflutningur til Úkraínu á hraðri uppleið til ársins 2021 og var það sjötta stærsta viðskiptaland Íslands með lax það ár. Í kjölfar stríðsaðstæðna þar í landi hefur útflutningur til Úkraínu verið lítill sem enginn síðan.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Á myndinni má sjá 10 stærstu viðskiptalönd með silung undanfarin áratug og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldissilung í heild árin 2019-2023. Eins og sjá má í umfjölluninni um eldi, þá er þetta aðallega bleikja, en einnig er eitthvað um regnbogasilung. Bandaríkin eru langstærsta viðskiptaþjóð Íslendinga með silung, en hlutdeild þeirra í útflutningsverðmæti silungs undanfarinn ár nemur um 30%. Þýskaland er annað stærsta viðskiptaland Íslendinga með silung og Holland það þriðja.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng. Tölurnar eru ekki á föstu verðlagi, einungis leiðréttar fyrir gengisbreytingum.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Á myndinni má sjá 5 stærstu viðskiptalönd með frjóvguð hrogn undanfarin 5 ár og að endingu eru öll önnur lönd sett saman í einn flokk (ÖN). Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna í heild á árunum 2019 til 2023. Framleiðsla á hrognum er hávísindaleg og eru hrogn því afar verðmæt. Það eru þrjú lönd sem eru afgerandi stærst þegar kemur að viðskiptum með frjóvguð hrogn. Það eru Noregur, Bretland, sem er þá fyrst og fremst Skotland og Færeyjar. Þó var enginn útflutningur á hrognum til þeirra tveggja síðarnefndu árið 2023. Í þessum löndum er mikið laxeldi í sjó. Yfir 80% af útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna hafa verið flutt til þessara þriggja landa á tímabilinu.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng. Tölurnar eru ekki á föstu verðlagi, einungis leiðréttar fyrir gengisbreytingum.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Hlutdeild eldisafurða í útflutningsverðmæti sjávarafurða hefur verið 12-14% undanfarin ár. Búast má við að hlutdeildin hækki á komandi árum. Ástæðan er sú að sami vöxtur er ekki mögulegur að magni til fyrir sjávarafurðir, að minnsta kosti ekki á svo skömmum tíma. Enda er takmarkað hversu mikill vöxtur getur orðið þegar fiskistofnar eru nýttir með sjálfbærum hætti. Fólksfjölgun í heiminum ýtir undir aukna spurn eftir prótíni sem erfitt verður að mæta með hefðbundnum veiðum. Því felast mikil tækifæri í fiskeldi, enda verður spurn eftir fiski ávallt til staðar, hvernig sem vindar blása í heimsbúskapnum.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng. Tölurnar eru ekki á föstu verðlagi, einungis leiðréttar fyrir gengisbreytingum.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Á myndinni eru vísitölur sem endurspegla þróun í útflutningsframleiðslu á eldisafurðum, sjávarafurðum og álafurðum. Hér er átt við hina eiginlegu framleiðslu að magni til, þar sem breytingar á verði eða gengi krónu koma ekki við sögu. Auk þess má sjá vísitölu sem endurspeglar þróunina á fjölda erlendra ferðamanna um Keflavíkurflugvöll. Vöxtur í fiskeldi og ferðaþjónustu hefur á undanförnum árum augljóslega verið umfram hinar stóru útflutningsgreinarnar. Fiskeldi hefur þá burði til að vaxa að magni til á skömmum tíma, ólíkt sjávarútvegi sem sækir í takmarkaða auðlind sem byggist á sjálfbærri nýtingu. Þegar kemur að útflutningstekjum á fiskeldi vissulega talsvert í land með að ná sjávarútvegi, stóriðju eða ferðaþjónustu. En í eldinu felast veruleg tækifæri til vaxtar, ekki síst vegna fjölgunar á jarðarbúum. Vöxtur yrði þjóðinni til heilla, enda hvílir efnahagsleg hagsæld Íslendinga, hér eftir sem hingað til, á öflugum útflutningsgreinum.

---

Heimild: Ferðamálastofa Íslands og Hagstofa Íslands

Með auknu fiskeldi hér á landi hefur hlutur eldisafurða farið vaxandi í útflutningstekjum þjóðarbúsins. Sem hlutfall af verðmæti vöruútflutnings hafa eldisafurðir verið tæp 5% á undanförnum árum. Ef þjónustuútflutningur er einnig lagður til grundvallar, hefur hlutur eldisafurða í kringum 2-3%. Þetta er afar jákvætt enda er mikilvægt að útflutningur sé fjölbreyttur og ekki of háður gengi einstakra atvinnugreina, ekki síst fyrir lítil opin hagkerfi eins og það íslenska. Því fleiri sem stoðir útflutnings eru, því minni verða áhrifin á hagkerfið, og þar með á hagsæld þjóðarinnar, þegar í bakseglin slær hjá einstaka útflutningsgreinum. Um langt skeið hefur fiskur, aðallega villtur fiskur, verið fyrirferðarmikill í útflutningstölum þjóðarbúsins. Fiskeldi er ekki eins háð duttlungum náttúrunnar og sjávarútvegur, og hægt er að auka eða minnka framleiðsluna í eldi, eftir því sem aðstæður krefjast. Aukin umsvif í fiskeldi hafa því aukið fjölbreytni í fiskútflutningi og útflutningi í heild, og er það afar kærkomin viðbót við gjaldeyrisöflun þjóðarbúsins.

---

Heimild: Hagstofa Íslands