Útflutningur fiskeldi

Útflutningsverðmæti eldisafurða hefur aukist verulega á undanförnum árum í takti við aukið eldi. Útflutningsverðmæti eldisafurða nam tæplega 49 milljörðum króna á árinu 2022 og hefur aldrei verið meira þrátt fyrir samdrátt í útfluttu magni. Hækkunina má því að mestu leyti rekja til hærra afurðaverðs. Yfir 90% af framleiðslunni eru flutt út og hefur gengi krónunnar því mikil áhrif á afkomu greinarinnar, líkt og á aðrar útflutningsgreinar. Þar sem afurðaverð ræðst á mörkuðum erlendis, í erlendum gjaldmiðli, er betra að horfa til útflutningsverðmæta á föstu gengi. Vitaskuld eru viðskipti með eldisafurðir í mismunandi gjaldmiðlum, en hér til einföldunar er notast við gengisvísitölu Seðlabankans til þess að leiðrétta fyrir gengissveiflum í krónunni. Á myndunum hér á eftir eru verðmæti því höfð á föstu gengi ársins 2022.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Útflutningsverðmæti eldisafurða nam tæplega 49 milljörðum króna á árinu 2022 og hefur aldrei verið meira. Mikinn vöxt í útflutningi á eldisafurðum undanfarinn áratug má að langstærstum hluta rekja til eldis á laxi í sjó. Alls nam útflutningsverðmæti eldislax tæplega 40 milljörðum króna á árinu 2022, sem er 83% af útflutningsverðmæti eldisafurða á árinu. Hér er vísað til hefðbundinnar framleiðslu, en ekki frjóvgaðra hrogna. Útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna nam 3,3 milljörðum króna á árinu 2022. Þau eru verðmæt hátækniframleiðsla, og vega talsvert mikið sé litið til útflutningsverðmæta en afar lítið í magni, eins og sjá má á næstu mynd. Útflutningsverðmæti silungs, sem er að langstærstum hluta bleikja, en einhver hluti er regnbogasilungur, nam svo 4,1 milljörðum króna. Útflutningsverðmæti annarra eldisafurða, þar sem Senegalflúra vegur mest, var tæplega milljarður á árinu.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Alls voru flutt út rúmlega 43 þúsund tonn af eldisafurðum á árinu 2022, sem er met. Þar af nam útflutningur á eldislaxi 38,9 þúsund tonnum sem er um 90% af útfluttu magni eldisafurða. Á myndinni sést hversu frjóvguð hrogn, sem eru verðmæt hátækniframleiðsla, vega lítið í magni en þeim mun meira í verðmætum. Þau eru varla sjáanleg á myndinni en alls voru flutt út um 32 tonn af frjóvguðum hrognum á árinu. Útflutningur á silungi nam um 2,9 þúsund tonnum á árinu 2022, en þar er langstærsti hlutinn bleikja en eitthvað er um regnbogasilung. Útflutningur annarra eldisafurða var svo tæðlega 1,3 þúsund tonn.

---

Heimild: Hagstofa Íslands

Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldisafurða í heild árin 2018-2022. Bandaríkin vega þyngst, en þau hafa verið helsta viðskiptaþjóð Íslendinga með eldisafurðir. Þá jókst útflutningur þangað töluvert eða um rúmlega 4,1 þúsund tonn. Mest er flutt út af eldislaxi til Bandaríkjanna, en það er jafnframt stærsta viðskiptaland Íslendinga með bleikju. Holland og Danmörk koma svo þar á eftir, en þar er langstærsti hlutinn eldislax en þessi lönd eiga það sammerkt að vera sjaldan

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Röðun landanna á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti eldislax í heild árin 2018-2022. Holland trónir á toppnum og næst koma Bandaríkin en mikil aukning hefur verið á útflutningi á eldislaxi þangað. Danmörk og Pólland koma þar á eftir en þessi lönd eru þó sjaldan endastöð, því algengt er að laxi sé umskipað þar og hann fluttur til annarra landa. Sjá má að talsverðar sveiflur eru í útflutningi á eldislaxi til einstakra landa á milli ára, en leitnin er oftast upp á við í takti við aukið laxeldi og þar með útflutning. Vert er að nefna að Úkranía var í fyrra í fimmta sæti á listanum. Eftir að stríð skall þar á hefur útflutningur þangað með lax og aðrar eldisafurðir verið lítill sem enginn.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Röðun landanna á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti silungs í heild árin 2018-2022. Eins og sjá má í umfjölluninni um eldi, þá er þetta aðallega bleikja, en einnig er eitthvað um regnbogasilung. Bandaríkin eru langstærsta viðskiptaþjóð Íslendinga með silung, en hlutdeild þeirra í útflutningsverðmæti silungs á síðasta ári er 30%. Þýskaland er annað stærsta viðskiptaland Íslendinga með silung og Svíþjóð það þriðja.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Röðun landa á myndinni fer eftir útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna í heild á árunum 2018 til 2022. Framleiðsla á hrognum er hávísindaleg og eru hrogn því afar verðmæt. Það eru þrjú lönd sem eru afgerandi stærst þegar kemur að viðskiptum með frjóvguð hrogn. Það er Noregur, Bretland, sem er þá fyrst og fremst Skotland og Færeyjar, en í þessum löndum er mikið laxeldi í sjó. Yfir 83% af útflutningsverðmæti frjóvgaðra hrogna hafa verið flutt til þessara þriggja landa á tímabilinu.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Hlutdeild eldisafurða í útflutningsverðmæti sjávarafurða var komið í 14% á árinu 2022. Það hefur aldrei verið hærra og má búast við að það hækki enn frekar á komandi árum. Ástæðan er sú að sami vöxtur er ekki mögulegur að magni til fyrir sjávarafurðir, að minnsta kosti ekki á svo skömmum tíma. Enda er takmarkað hversu mikill vöxtur getur orðið þegar fiskistofnar eru nýttir með sjálfbærum hætti. Fólksfjölgun í heiminum ýtir undir aukna spurn eftir prótíni sem erfitt verður að mæta með hefðbundnum veiðum. Því felast mikil tækifæri í fiskeldi, enda verður spurn eftir fiski ávallt til staðar, hvernig sem vindar blása í heimsbúskapnum.

---

Skýring: Útflutningsverðmæti á föstu gengi er nálgað með gengisvísitölu Seðlabankans, viðskiptavog þröng.

Heimild: Hagstofa Íslands og Seðlabanki Íslands

Á myndinni eru vísitölur sem endurspegla þróun í útflutningsframleiðslu á eldisafurðum, sjávarafurðum og álafurðum. Hér er átt við hina eiginlegu framleiðslu að magni til, þar sem breytingar á verði eða gengi krónu koma ekki við sögu. Auk þess má sjá vísitölu sem endurspeglar þróunina á fjölda erlendra ferðamanna um Keflavíkurflugvöll. Vöxtur í fiskeldi hefur á undanförnum árum augljóslega verið langt umfram hinar stóru útflutningsgreinarnar þrjár. Fiskeldi hefur burði til að vaxa að magni til á skömmum tíma, ólíkt sjávarútvegi sem sækir í takmarkaða auðlind sem byggist á sjálfbærri nýtingu. Þegar kemur að útflutningstekjum á fiskeldi vissulega talsvert í land með að ná sjávarútvegi, stóriðju eða ferðaþjónustu. En í eldinu felast veruleg tækifæri til vaxtar, ekki síst vegna fjölgunar á jarðarbúum. Vöxtur yrði þjóðinni til heilla, enda hvílir efnahagsleg hagsæld Íslendinga, hér eftir sem hingað til, á öflugum útflutningsgreinum.

---

Heimild: Ferðamálastofa Íslands og Hagstofa Íslands

Með auknu fiskeldi hér á landi hefur hlutur eldisafurða farið vaxandi í útflutningstekjum þjóðarbúsins. Sem hlutfall af verðmæti vöruútflutnings hafa eldisafurðir verið tæp 5% á undanförnum árum. Ef þjónustuútflutningur er einnig lagður til grundvallar, hefur hlutur eldisafurða verið í kringum 3%. Þetta er afar jákvætt enda er mikilvægt að útflutningur sé fjölbreyttur og ekki of háður gengi einstakra atvinnugreina, ekki síst fyrir lítil opin hagkerfi eins og það íslenska. Því fleiri sem stoðir útflutnings eru, því minni verða áhrifin á hagkerfið, og þar með á hagsæld þjóðarinnar, þegar í bakseglin slær hjá einstaka útflutningsgreinum. Um langt skeið hefur fiskur, aðallega villtur fiskur, verið fyrirferðarmikill í útflutningstölum þjóðarbúsins. Fiskeldi er ekki eins háð duttlungum náttúrunnar og sjávarútvegur, og hægt er að auka eða minnka framleiðsluna í eldi, eftir því sem aðstæður krefjast. Aukin umsvif í fiskeldi hafa því aukið fjölbreytni í fiskútflutningi og útflutningi í heild, og er það afar kærkomin viðbót við gjaldeyrisöflun þjóðarbúsins.

---

Heimild: Hagstofa Íslands