Sjávarafurðir: Útflutningsverðmæti í hæstu hæðum

Útflutningsverðmæti sjávarafurða nam tæplega 30 milljörðum króna í október. Það er um 12% aukning í krónum talið frá sama mánuði í fyrra, en um 17% sé leiðrétt fyrir gengisbreytingu krónunnar. Á fyrstu 10 mánuðum ársins er útflutningsverðmæti sjávarafurða þar með komið í tæpa 288 milljarða króna. Það er um 18% aukning í krónum talið frá sama tímabili í fyrra, en um 23% í erlendi mynt. Útflutningsverðmæti sjávarafurða hafa ekki verið meiri á fyrstu 10 mánuðum ársins á þessari öld.

Mestu munar um fiskimjöl
Ofangreindar upplýsingar má sjá í fyrstu bráðabirgðatölum Hagstofunnar um vöruskipti í október sem birtar voru í byrjun síðustu viku. Í þeim tölum eru verðmætin einungis birt niður á vinnsluflokka, en ekki niður á fisktegundir. Aukninguna í október má að stærstum hluta rekja til fiskimjöls. Nam útflutningsverðmæti þess um 3,6 milljörðum króna í október, sem er 85% aukning á milli ára á föstu gengi. Eins var ágætis aukning á frystum flökum (22% á föstu gengi), heilfrystum fiski (26%) og á afurðaflokknum „aðrar sjávarafurðir“ (33%), en þar undir koma loðnuhrogn við sögu. Minni breyting var á útflutningsverðmæti annarra vinnsluflokka á milli ára, eins og sést á myndinni hér fyrir neðan.

Mjöl og lýsi um fimmtungur verðmæta
Af einstaka vinnsluflokkum má rekja ofangreinda aukningu í útflutningsverðmæti sjávarafurða á fyrstu 10 mánuðum ársins til fiskimjöls og svo lýsis. Útflutningsverðmæti fiskimjöls er komið í tæpa 34 milljarða króna, sem er ríflega þrefalt meira en verðmæti þess var á sama tímabili í fyrra á föstu gengi. Útflutningsverðmæti lýsis er komið í rúma 25 milljarða króna, sem er 160% aukning miðað við sama tímabil í fyrra. Eins munar talsvert um þá aukningu sem orðið hefur á frystum flökum. Nemur útflutningsverðmæti þeirra um 69 milljörðum króna á fyrstu 10 mánuðum ársins, sem er 21% aukning á milli ára. Af þeim vinnsluflokkum sem birtir eru í bráðabirgðatölunum er í raun eingöngu samdráttur í heilfrystum fiski á milli ára.

Hátt fiskverð hefur áhrif
Stór loðnukvóti á síðasta fiskveiðiári er ein af helstu ástæðum fyrir þessari myndarlegu aukningu í útflutningsverðmætum sjávarafurða í ár. En fleira kemur þó til, eins og sjá má á myndinni sem kemur fyrir hér neðst. Þar má sjá hvernig samspil afurðaverðs í erlendri mynt, gengi krónunnar og svo magns hefur áhrif á útflutningsverðmæti sjávarafurða í krónum talið. Eins má sjá hvernig þessi þróun er fyrir uppsjávarafurðir og svo botn- og flatfiskafurðir. Þetta er byggt á ársfjórðungstölum Hagstofunnar og því aðeins hægt að sjá þróunina á fyrstu 9 mánuðum ársins. Fyrri ár eru heilsárstölur.

Á myndinni blasir við að magn spilar stóra rullu í þeirri aukningu sem orðið hefur á útflutningsverðmæti uppsjávarafurða á fyrstu 9 mánuðum ársins miðað við sama tímabil í fyrra. Hækkun afurðaverðs kemur einnig við sögu, en styrking á gengi krónunnar vegur aðeins á móti. Sé litið á botn- og flatfiskafurðir má sjá að aukninguna í útflutningsverðmætum má alfarið rekja til hækkunar á afurðaverði, enda hefur útflutt magn dregist saman samhliða samdrætti í afla. Þannig að þegar öllu er á botninn hvolft hefur afurðaverð átt stærstan þátt í þeirri aukningu sem orðið hefur á útflutningsverðmætum sjávarafurða í ár. Það blasir við þegar litið er á þróunina á útflutningsverðmætum sjávarafurða alls.

Þessa þróun á verði sjávarafurða má vissulega að stórum hluta rekja til þeirrar hækkunar sem almennt hefur orðið á fiskverði erlendis. Það er þó ekki öll sagan enda selur fiskur sig ekki sjálfur, jafnvel þó við teljum að íslenskur fiskur sé sá besti í heimi. Hér skiptir sölu- og markaðsstarfs sjávarútvegsfyrirtækjanna ekki síður máli. Hvað sem því líður er ljóst að hátt verð á sjávarfangi frá Íslandi skiptir miklu máli fyrir þjóðarbúskapinn, líkt og fram kom í nýlegri greiningu Íslandsbanka. Það getur vegið upp þann samdrátt sem varð í úthlutuðu aflamarki ýmissa mikilvægra botnfisktegunda á yfirstandandi fiskveiðiári, eins og í þorski. Ekki veitir af því að afla meiri útflutningstekna þegar vöruinnflutningur er í örum vexti líkt og nú með tilheyrandi halla á vöruskiptum við útlönd.